Tru?ng Cao Ð?ng M? Thu?t Trang Trí Ð?ng Nai | Tin T?c | S? ki?n

Nghệ thuật tạo hình Gốm Biên Hòa

Thạc sĩ: Trần Đình Quả

Để đánh giá chất lượng của một sản phẩm gốm sứ con người thường dựa vào những tiêu chí sau: nhất dáng, nhì xương, tam men, tứ trí. Như vậy, nghệ thuật tạo hình gốm là hết sức quan trọng bởi hình dáng sản phẩm là yếu tố đứng hàng đầu. Nó là cốt lõi của sản phẩm, là cơ sở để người nghệ nhân tiến hành các hình thức trang trí khác. Hình dáng của sản phẩm gốm được qui định bởi nếp sống, nếp suy nghĩ, cá tính, trình độ thẩm mỹ của người nghệ nhân sáng tạo cũng như công chúng mà nó hướng tới. Nó còn được quyết định bởi xu hướng và quan niệm thẩm mỹ của thời đại hiện tại. Cuối cùng, đó là sự kết hợp của đường nét và mảng khối trong nghệ thuật tạo hình ba chiều với sự cho phép của chất liệu.
Trong những sản phẩm gốm gia dụng như lu, khạp, nồi đất thì yếu tố công năng giữ vai trò quyết định về hình dáng. Tuy nhiên chúng đều mang một vẻ đẹp chắc khỏe và đĩnh đạc. Sự liền lạc và dịu dàng của đường cong tạo ra cái lu, nồi đã toát lên vẻ đẹp bình dị, mộc mạc như tính cách vốn có từ ngàn đời của người dân Việt Nam.
Gốm mỹ nghệ Biên Hòa có vô vàn kiểu dáng với nhiều chủng loại khác nhau, song vẻ đẹp truyền thống mang tính đặc trưng của nó thể hiện qua hai khía cạnh, đó là sự là sự cân đối, hài hòa về hình dáng của sản phẩm cùng với nét độc đáo đầy tính thẩm mỹ qua các tượng nhỏ.
- Sự cân đối và hài hòa của hình dáng sản phẩm gốm Biên Hòa
Khái niệm cân đối là một tư duy tạo dáng bao trùm, vốn có của người phương đông. Từ thủa xa xưa, nhiều công trình mỹ thuật mà cha ông để lại như các công trình kiến trúc, các đồ dùng bằng gỗ hay gốm…đều được thiết kế cân đối qua một đường trục.
Trong thiết kế gốm, khi nghiên cứu những dáng bình gốm Hy Lạp cổ đại, cho thấy một sự cân đối mang tính cổ điển làm nên vẻ đẹp chỉn chu, say đắm lòng người. Nghệ thuật gốm Việt nam nói chung và gốm Biên Hòa nói riêng cũng không là ngoại lệ, những sản phẩm được tạo dáng trên bàn xoay hoặc có cốt mẫu trên bàn xoay đều trở nên tròn trịa và cân đối. Đó là sự đối xứng tuyệt đối qua một trục cả về các thể thức, hình khối và các chi tiết phụ họa như quai, nắp.
Sự cân đối còn được thể hiện qua những đôn voi và các loại thú khác như Lân, Chó…Chúng luôn có sự đối xứng với nhau qua chính trục giữa của nó hoặc một khoảng cách nhất định như hai con Lân đối nhau qua hai trụ cổng.
Bình gốm xoay (vuốt) của Biên Hòa thường được cấu tạo dựa trên năm thể (phần) chính, ngoài ra còn có một số chi tiết phụ, tùy theo sáng tác của nghệ nhân như quai, vòi, nắp…Những phần chính là: chân bình; thân bình; vai bình; cổ bình và miệng bình. Từ năm phần chính này mà nghệ nhân có thể sáng tác ra rất nhiều kiểu dáng khác nhau. Có nhiều dạng bình không cần đủ năm phần như bình hông dưới…là loại không vai hay hũ là loại hình không có cổ. Sự cân đối của tạo dáng gốm Biên Hòa lộ ra qua tính thống nhất của từng phần trong một chỉnh thể nhất định.
Khái niệm hài hòa thực sự là cái đích luôn mong muốn vươn tới của nhiều nghệ nhân sáng tạo. Có nhiều yếu tố tạo ra sự hài hòa của một sản phẩm, ví dụ như kích thước của chiều cao và chiều rộng, của độ lớn hông bình với các bộ phận khác, của miệng bình và đáy bình, của từng bộ phận so với tổng thể. Có dạng bình tròn như trái bóng, hoặc là sự mô phỏng đường cong của tang trống. Phần miệng bình luôn dẫn người xem từ cảm giác chắc khỏe, đến sự dịu dàng và cao quý toát ra qua những tai bèo mềm mại. Phần cổ của bình lại hướng tới độ thanh thoát và là nhịp nối gắn kết sự hòa hợp giữa miệng và phần dưới của bình.
Để đạt đến độ hài hòa trong từng sản phẩm, nghệ nhân gốm Biên hòa đã chắt lọc từ nhiều dáng gốm của nhiều vùng khác nhau cộng với sự nỗ lực tìm tòi sáng tạo của chính bản thân mình. Trong loại hình bình hoa, sự hài hòa thể hiện rõ qua những đường cong mềm mại, căng tròn và liền lạc. Một bình rượu có hai bầu trên nhỏ dưới lớn là hình dáng quen thuộc trên khắp Việt Nam, song tại gốm Biên Hòa, nó trở nên thanh thoát hơn, hài hòa hơn với tỷ lệ (vàng) của từng phần để tạo ra một chỉnh thể hoàn thiện.
Ở bình sữa lại bắt gặp một xu hướng tạo hình khác. Sự hài hòa được mang đến không phải do tính đối xứng qua một trục mà là cân bằng của khối. Phần vát, lệch một bên của miệng bình đã cân bằng với quai của bên kia để cho ra một sản phẩm rất mềm mại và phong phú về hình thể, cùng sự linh hoạt và chuyển động trong toàn khối. Đó là một phong cách tạo hình có sự tính toán khá phóng khoáng, đem lại hiệu quả thẩm mỹ cao.

---------------------

Chi tiết xem file đính kèm: Nghethuattaohinh_gomBienHoa.pdf